2.12.15

εισηγηση: Ψάχνοντας και ξαναδιαβάζοντας φωτογραφίες και ντοκουμέντα

Ψάχνοντας και ξαναδιαβάζοντας φωτογραφίες και ντοκουμέντα
και καταγράφοντας τους φωτογράφους της μάχης της Αθήνας τον Δεκέμβρη του 1944.
Μέχρι σήμερα η μελέτη της φωτογραφιας ντοκουμέντου για τον Δεκέμβρη προς εξαγωγή ποικίλων συμπερασμάτων δεν έχει πραγματοποιηθεί λόγω του ότι για τους ιστορικούς το βάρος της πολιτικοκοινωνικής αναλύσης ήταν μεγαλύτερο. Από την πλευρά των ιστορικών της ελληνικής φωτογραφίας μάλλον αποδεικνυεται οτι δεν εχουν καταφέρει να συνδυάζουν την έρευνα και στο φωτογραφικό και στο πολιτικοκοινωνικό πεδίο, γι' αυτό και υπάρχει τόσο μεγάλη σιωπή ειδικά σε δύσκολες ιστορικές περιόδους. Ομως η ανάλυση και των φωτογραφίων αλλά και της ίδιας της δράσης των φωτογράφων σαν ιστορικά υποκείμενα μπορούν να προσφέρουν πολύ περιεκτικότερα δεδομένα ανάγνωσης του ιστορικού γίγνεσθαι.
Την φωτογραφική κάλυψη των μαχών τα όσα είχαν προηγηθεί και τα όσα έγιναν μετά κατέγραψαν δύο διαφορετικές άποψεις από τη μια η άποψη των περισσότερων επαγγελματιών φωτορεπόρτερ Ελλήνων και ξένων μέσων μαζικής ενημέρωσης και αλλων ξένων υπηρεσιών και από την άλλη η άποψη κάποιων απλών πολιτών που έτυχε, αν και αρκετά σπάνιο για εκείνη την εποχή η να έχουν μαζί τους φωτογραφική μηχανή
Απο την πλευρα του ΕΛΑΣ παρόλο που υπήρχε το φωτοκινηματογραφικό συνεργείο του (αναφέρω τα ονοματα του συνεργείου Δημήτρης Μεγαλίδης επικεφαλής κινηματογραφιστης-ζωγραφος και οι Νυσιριου και Παπαδούκας φωτογράφοι-οπερατέρ) δεν έχει βρεθεί κάποιο ντοκουμέντο που να πιστοποιεί την παρουσία του στην Αθήνα
Ετσι οι δημοσιευμένες φωτογραφίες που υπάρχουν ως καταγεγραμμένα ντοκουμέντα του Δεκέμβρη είναι ως επι το πλείστον απο την νικήτρια πλευρά ενω απο την ηττημένη πλευρά υπάρχουν λίγα δείγματα. Είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα η πολιτική κατάσταση από 1945 έως το 1974 μόνο ομαλή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί φυλάκισεις, βασανισμοί, διώξεις, εξαφάνισεις, εκτέλεσεις, εξορίες ήτανε κυρία χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας , η δε εύρεση και κατοχή διαφόρων ντοκουμέντων αριστερής προέλευσης ήταν πειστήριο για την καταδίκη των κατόχων των και ετσι πολλά ντοκουμέντα καταστράφηκαν.
Ντοκουμεντα υπάρχουν, μερικά είναι θαμμένα στα αρχεία του κράτους, υπουργεία εθνικής άμυνας, δημόσιας τάξης ενω κάποια άλλα που φυλάσσονται σε άλλες κρατικές υπηρεσίες είναι μερικώς προσβάσιμα. Κάποια βρίσκονται σε αρχεια διαφόρων πολιτικών κομμάτων και πάλι όμως και από αυτά κάποια είναι προσβάσιμα και κάποια όχι. Αντίστοιχα προσβασιμα(η γίνονται συντομως) είναι τα φωτοαρχεια απο συλλογές διαφόρων Μουσείων και ιδρυμάτων.
Η διαφάνεια στην πρόσβαση για τη μελέτη όλων αυτών των ιστορικών κειμηλίων του αγώνα του ελληνικού λαού για δημοκρατία λαϊκή κυριαρχία και ελευθερία πρέπει να είναι αυτονόητη από όλους.
Μερικές επιδιώξεις της μελέτης είναι:
- η εύρεση και πιστοποιήση των ονομάτων των φωτογράφων η αποκατάσταση τους και ταυτόχρονα αξιολόγηση του έργου τους,
- να καταγραφούν οι υπηρεσίες που ορισμένοι φωτογράφοι εκείνης περιόδου προσεφεραν στις ξένες αποστολές,
- η αφορμή να αναζητηθούν και άλλα στοιχεία για όσους (ειδικώτερα για νεους φωτορεπορτερ) θέλουν να μάθουν τι συνέβη εκείνη την περίοδο (το πριν και και μετά),
- να ερευνηθούν οι δυνατότητες δημιουργίας ενός κώδικα δεοντολογίας των επαγγελματιών φωτογράφων και η τήρηση του,
- να αναλυθεί η λειτουργία των διαφόρων φωτογραφικών αρχείων των μουσείων και αντίστοιχα των ιδιωτικών συλλόγων
- να γινει προσπαθεια συγκεντρωσης ψηφιακών αντιγράφων ολων των ντοκουμέντων της συγκεκριμένης περιοδου (και οχι μονο) και παράλληλα να δημιουργηθεί μια κοινη βάση των δεδομένων προσβασιμη στους ενδιαφερομενους μελετητες
Πιο συγκεκριμένα για τα φωτογραφικά αρχεία αναφέρω τα εξης
στήν ΕΡΤ βρίσκεται το αρχείο Πετρού Πουλιδη (η βάση δεδομένων των φωτογραφιων του έχει ήδη ανέβει στο διαδίκτυο)
ο Πέτρος Πουλιδης που θεωρείται από τους πιο παλιούς φωτορεπόρτερ απο το 1912-4 (αν και η περίοδο της κατοχής είναι η πλέον αδιευκρίνιστη για τη ζωή του) συνεχισε τη δραστηριότητα του κατά τη διάρκεια της απελευθέρωσης και μετά.
Στο μουσείο Μπενάκη υπάρχουν τα αρχεία του Δημήτρη Χαρισιαδη και Βούλας Παπαϊωάννου και οι δύο όμως φωτογράφισαν το μετά και τους νεκρούς. Η λειτουργία τους να έχουν τη φωτογραφική μηχανή την υπηρεσία της αυτό μεγαλείοτητας την προπαγάνδα είναι ολοφάνερη αν και ορισμένοι ιστορικοί της φωτογραφίας τους κατατάσσουν στους πρωτοπόρους της λεγόμενης ανθρωπιστικής φωτογραφίας στην Ελλάδα.
Ο μεν Χαρισιαδης δούλεψε απο το 1944-1956 για λογαριασμό των ξένων αποστολών βοήθειας (πολιτικοικονομικοστρατιωτικής) η δε Παπαϊωάννου δούλεψε έχοντας η ίδια την διεύθυνση των φωτογραφικών τμημάτων των αποστολών βοήθειας. (Και πολλοί φωτορεπόρτερ δούλεψαν φανερά η κρυφά για λογαριασμό των Αποστολών Βοηθείας)
Στο φωτογραφικό αρχείο του ΕΛΙΑ υπάρχουν(ηδη οι βάσεις δεδομένων εχουν ανεβει στο διαδίκτιο) το φωτο-αρχειο του Δημήτρη Παπαδήμου.Ο Παπαδήμος υπηρέτησε το ελληνικό στρατό στην Αιγυπτο σαν πολεμικός φωτογράφος πήγε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της απελευθέρωσης και των Δεκεμβριανών και ήταν ο πρώτος που κατέγραψε εκτός των άλλων αναλυτικά και τα συνθήματα στους τοίχους των σπιτιών εκεινης της περιόδου , το φωτο-αρχείο ενός φωτοερασιτέχνη του Γιώργο Βαφιαδάκη, μέρος του φωτο-αρχείου του φωτορεπορτερ Βασίλη Τσακιράκη ο οποίος είναι και ο μοναδικός μέχρι στιγμής που κατέγραψε περισσότερο και την πλευρά του ΕΛΑΣ. Επίσης υπάρχουν οι φωτογραφίες από το λεύκωμα του αμερικανού φωτορεπορτερ Κέσελ, του φωτορεπόρτερ Σπύρου Χαλκίδη και λίγες του φωτορεπόρτερ Κυριάκου Κουρπέτη
Στο φωτογραφικό αρχείο του πολεμικού Μουσείου υπάρχουν περιπου 330-340 φωτογραφίες αρκετές απο αυτες εθνικιστικού περιεχομένου εκ των οποίων οι 150-170 που προέρχονται απο το Βρετανικο Πολεμικό Μουσειο οι υπόλοιπες ειναι διαφόρων Ελλήνων φωτογράφων χωρίς τεκμηρίωση.
Στο φωτογραφικό αρχείο-συλλογη του Νίκου Τολη υπάρχουν πάρα πολλές από το πρακτορείο Ηνωμένοι φωτορεπόρτερ και απο τον φωτορεπορτερ Θωμα Ιωνά και αναμενουμε κάποια μελέτη σε συνεργασια με το φωτογραφικό αρχειο-συλλογη Μιχαλη Τσάγκαρη.
Αρκετές υπάρχουν στα φωτογραφικά αρχεία των αντιστασιακών οργανώσεων , κυρίως όμως είναι αναμνηστικές μαχητών του ΕΛΑΣ και από καταστροφές.
Αρκετές φωτογραφίες βρέθηκαν σε βιβλία παλαιά και νέα, οι περισσότερες ασχημα εκτύπωμένες και χωρίς καθόλου να υπάρχουν στοιχεία φωτογράφων αν και συγκρίνωντας καταφεραμε να πιστοποιησουμε κάποιες απο αυτές . Να σημειωθεί τέλος ότι υπάρχουν φωτογραφίες και από την ιατροδικαστική υπηρεσία αλλά δυστυχώς είναι διασκορπισμένες και χρειάζεται παραπέρα ερευνα.
Στη μελέτη υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για την φωτογράφιση των πτωμάτων - πτωματολογία (παράλληλα με το παιχνιδι των αριθμώνν) και την χρησιμοποίηση τους στα μμε και αντίστοιχο κεφάλαιο αφιερωμένο στον ρολο της λεζάντας της φωτογραφίας.
ενδεικτικό ενα μικρο αποσπασμα απο μια συνεντευξη μας με τον φωτογραφο Κωστα Μπαλάφα:
-χρειάζεται η λεζάντα του φωτογράφου κατω απο την φωτογραφία;
Ο ρόλος του φωτογραφου της επικαιρότητας είναι δύσκολος.Στην φωτογραφία η λεζάντα ειναι απαραίτητη και αυτό γιατί μπορεί να διαφοροποιησει τα πράγματα.Ειναι εγκληματικό η φωτογραφία να εξυπηρετεί δουλικά τον λόγο.Ο υπεύθυνος φωτογράφος πρέπει να έχει υπεύθυνη γνώμη στο κείμενο που ακολουθεί.
Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω για την βοήθεια
το ΕΛΙΑ και την υπευθυνη του φωτογραφικού αρχείου κ. Χατζηγεωργίου
το μουσείο Μπενάκη και την υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου κ. Τσιργιαλου
τους υπευθυνους των φωτογραφικων αρχείων-συλλογές τους
κ. Νίκο Τόλη και κ. Μιχάλη Τσάγκαρη

τους υπευθύνους των φωτογραφικών αρχείων
της Πανελλήνιας Ενωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, Πανελληνίου Συνδέσμου Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, Εταιρία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων, και Βιβλιοθήκη Εθνικη Αντισταση,
τον ιστορικο της φωτογραφιας κ Αλκη Ξανθάκη
θερμά ευχαριστώ την ιστορικό κ. Τ. Βερβενιώτη,
τον συμμαθητη και συνοδοιπόρο Βασίλη Ζιάγκα
τέλος τιμώ τον βραχοτσακισμένο καπετάνιο Στέλιο
και την σύντροφο του στις ατέλειωτες φορτούνες Ασπασία.

Ακολουθεί 25λεπτο βιντεο με ενδεικτικές φωτογραφίες των γεγονότων του Δεκέμβρη του 44.

Πρωτη ανακοινωση στη ημεριδα "ιστορικες φωτοσυναντησεις" στα ΚΥΘΗΡΑ
και αντιστοιχο αρθρο στο μπλοκ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ στις 6/10/2009

Δεν υπάρχουν σχόλια: