γιατί η φωτογραφία διαμορφώνει αισθήσεις αισθήματα και συνειδήσεις...
29.11.08
Η φωτογραφία θεωρούμε ότι είναι ένα επάγγελμα δημιουργικό, ταυτόχρονα όμως είναι και ένα λειτούργημα. Σαν επάγγελμα διέπεται και επηρεάζεται από τους νόμους και τις κινήσεις της κοινωνίας. αλλά σαν λειτούργημα μπορεί να επηρεάζει και να διαμορφώνει την κοινωνία.Η έννοια κοινωνική συνείδηση του φωτογράφου (ή το κλικ του μυαλού κάνει το φωτογράφο), δεν έχει μελετηθεί σε βάθος στην ιστορική πορεία της ελληνικής φωτογραφίας.
Στην έρευνα που πραγματοποιούμε πάνω στην ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας στα δύσκολα χρόνια 1940-1974 διαπιστώσαμε μια παράξενη σιωπή από διάφορους μελετητές για ορισμένες πορείες φωτογράφων κυρίως αυτών που είχαν ιδιαίτερες επαφές με οργανισμούς οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας ξένων δυνάμεων. Βέβαια τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν "οι επίσημοι" μελετητές της φωτογραφίας δεν είναι τυχαία. Στις μελέτες τους πάντα αγνοούν η αγνοούσαν τη δύσκολη πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και τη σχέση των φωτογράφων με αυτή, λες και ο φωτογράφος δεν είναι κοινωνικό πρόσωπο, ούτε φορέας και διαμορφωτής πολιτικών ιδεων και απόψεων. Ετσι ένα φωτογραφικό αρχείου ενός φωτογράφου μπορεί να διαστρεβλώσει εύκολα την πραγματικότητα αποτυπώνοντας μόνο την αλήθεια του φωτογράφου σαν μοναδική αλήθεια. Φτάνει όμως μια αλήθεια για να γράψουμε τη ιστορία;
Σαφέστατα και όχι. Και όμως η σημερινη πρακτική μας διαψεύδει. Παράδειγμα αφορμή κάποιες φωτογραφίες ενος φωτογραφικού αρχείου ενός Μουσείου. Είναι δυνατόν φωτογράφος που φωτογραφίζει πτώματα εκτελώντας σαφέστατα διατεταγμένη υπηρεσία με στόχο την προπαγάνδα συκοφάντισης εναντίον συγκεκριμένης πολιτικής άποψης, να θεωρείται σαν "φωτογράφος της ανθρωπιάς" επειδή στο φωτοαρχείο του υπάρχουν και παρά πολλές άλλες φωτογραφικές λήψεις με θέματα "πόνου", που όμως και αυτές προέρχονται από συγκεκριμένη ανάθεση φωτουπηρεσιών ξένης αποστολής, αρκετές δε σε λογική προπαγάνδας αφού είναι σκηνοθετημένες; Πιστεύουμε ότι η δημοσίευση αυτού του τίτλου εφημερίδας ότι είναι τελείως άστοχη, όμως οι δημοσιογράφοι μάλλον δεν ξέρουν απλώς αντιγράφουν τα δελτία τύπου. Οι επιμελητές και οι ιστορικοί συμφωνούν;
Αλλο παράδειγμα. Ενα απαράδεκτο γεγονός συνέβη σε συνέδριο με αφορμή πάλι το φωτογραφικό αρχείο ενός φωτογράφου σε ενα νησί. Εισηγητής-ερευνητής μιλώντας για το έργο ντόπιου φωτογράφου, -επειδη ο φωτογράφος (για ευνόητους λογους) δεν είχε καταγράψει φωτογραφικά ντοκουμέντα κατά την διάρκεια της κατοχής- εξέφρασε τη άποψη ότι δεν υπήρχαν ομάδες εαμικής εθνικής αντίστασης (παρόλο που είχαν κυκλοφορήσει βιβλία και μελέτες και φωτογραφίες άλλων μελετητών που το αποδείκνυαν). Κατόπιν εντόνων παρατηρήσεων απο επιζώντες ντόπιους αντιστασιακούς κατάφερε και έφτασε σε σημείο να πει ότι χρειάζεται να γίνει επιστημονική επιτροπή για να κάνει μία ερευνα. Φτάσαμε λοιπόν να χρειαζόμαστε να αποδείξουμε ξανά το αυτονόητο.
Απο τα παραδείγματα αποδεικνύεται ότι, φωτο- ιστορικοί και μελετητές με βάση συγκεκριμένα φωτογραφικά αρχεία, υπερεκτιμούν τις πορείες κάποιων φωτογράφων. Σαν λόγους μπορούμε να αναφέρουμε την ελλείψη κώδικα δεοντολογίας, έλλειψη κριτηρίων επιστημονικής έρευνας, την μη κατανόηση της έννοιας πολιτική-κοινωνική πραγματικότητα και σαφώς πολιτικές σκοπιμότητες. Επίσης, διαπιστώσαμε ότι ορισμένα μουσεία λόγω δωρεάς κάποιων φωτογραφικών αρχείων αλλά και λόγω επίλεκτης αγοράς άλλων, νομίζουν ότι έχουν το κλειδί της εξελίξης της φωτογραφικής ιστορίας της χώρας μας. Δηλαδή με 8-10 φωτογραφικά αρχεία αποκτήσαμε ξαφνικά το μεγάλο θησαυρό. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ανακυκλώνονται οι ίδιες σχεδόν φωτογραφικές εκθέσεις εκθέσεις και αναφορές για συγκεκριμένους φωτογράφους.
Τόσο μονοπλευρη άποψη δεν έχει ξαναγίνει. Το πρόβλημα αξιολόγησης των φωτογραφικων αρχείων και των φωτογράφων χειροτερεύει από την στιγμή που στο πεδίο μπαίνουν και συλλέκτες οι οποίοι προσπαθούν να αποδείξουν τη μεγάλη τους προσφορά σαν νέοι εθνικοί ευεργέτες. Πολλές φορές λόγω υπερβολικής έπαρσης φτάνουν να ξεχνούν (στους τίτλους των φωτογραφικών λεύκωματων που βγάζουν) τα ονόματα των ίδιων των φωτογράφων. Ισως δεν έχουν ακούσει οτι εκτός από τα πνευματικά που μπορεί να αλλάζουν χέρια, υπάρχουν και τα ηθικά δικαιώματα των φωτοδημιουργών που δεν αλλάζουν ποτέ χέρια. Βέβαια τα περισσότερα λεύκωματα βγαίνουν μετα το θάνατο των φωτογράφων. Υπαρχουν ενδεχομένως και ορισμένα φωτογραφικά αρχεία που δεν πουλιούνται, όπως δεν μπορεί να πουληθεί και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η πραγματικότητα κατέληξε όμως νάναι απαράδεκτη. Η πολιτιστική εταιρία φωτογραφιζοντας έχει την άποψη ότι αν θέλουμε να τιμήσουμε πραγματικά την σπουδαιότητα των δημιουργών φωτογράφων δεν θα πρέπει να ξεκινήσουμε να μιλήσουμε για αυτους εάν καταρχάς δεν προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε τις προδιαγραφές και τις προϋποθέσεις του διαλόγου, διαφάνειας, αξιολόγησης, αξιοκρατίας και ενημέρωσης που πρέπει απαραιτήτως να ισχύουν πάνω στην έρευνα και μελέτη της ιστορίας φωτογραφίας και αντίστοιχα σε εκδηλώσεις συνέδρια, δημοσιεύσεις. Μέχρι στιγμής διαπιστώσαμε ό,τι αυτά τα θέματα δεν είναι αυτονόητα από όλους γι' αυτό και σαν πρώτο βήμα προτείνουμε οι φωτο-μελετητές πάντα να ξεκινούν να περιγράφουν την ιστορική περίοδο της ζωής του φωτογράφου. Περιγραφή των συνθηκών λειτουργίας του επαγγέλματος, των συνθηκών λήψης των φωτογραφιών, το είδος επαγγελματικής σχέσης κα. Ενδεχομένως, αν υπάρχουν σοβαρές αντιρήσεις, να γίνεται και μία ανοικτή συζήτηση για μία συνολική εκτίμηση ενός φωτογράφου.
Τα φωτογραφικά αρχεία να είναι ανοικτά στους μελετητές.
Να σχηματιστει μια ψηφιακή κοινή βάση φωτογραφικών αρχείων ώστε να γίνεται ευκολότερη η συνολική αποτίμηση του έργου του καθενός φωτογράφου αλλά και πολλών άλλων συγκριτικών θεματικών μελετών. Μ. Κασιματης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου